सरकारी निकायहरु किन सूचना प्रविधि मैत्री हुन सकिरहेका छैनन् ?

आजको युग सूचना र प्रविधिको युग हो भनेर बोल्ने, सुन्ने र लेख्ने गरेको पाईन्छ । हरेक काम कुरालाई उदाहरण दिदा र सम्झाउदा पनि सूचना प्रविधिको युगमा पनि यस्तो र उस्तो भनेर भनेको पाईन्छ । तर वास्तवमा सूचना प्रविधिको प्रयोग के र कस्तो भन्नेमा हाम्रो सरकारी निकाय त्यती गम्भिर भएको भने पाईदैन ।  के कार्यालयका चिठी पत्र लगायतका कागजपत्रहरु टाईप प्रिन्ट गर्ने काम मात्र अहिले भन्दै र सुन्दै गरेको सूचना प्रविधि को प्रयोग हो ? के प्रत्येक वर्ष सरकारले विनियोजन गरेको रकममा विद्युत्तीय सामग्री खरिद गर्नु र कार्यालयमा अधिक मात्रामा सामाजिक संजालको प्रयोग गर्नु सूचना प्रविधिको प्रयोग हो ? पक्कै पनि होईन ।   सूचना प्रविधि भनेको कम्प्युटर तथा ईन्टरनेटको प्रयोगबाट कार्यालयको कामकाजलाई व्यवस्थित, सजिलो,  छिटो र एकीकृत पद्धतीमा कार्य संचालन गर्नु,  गराउनु र जनतालाई चाहिएको सूचनाहरु सहजरुपमा पाउन सक्ने गराउनु नै वास्तवमा सूचना प्रविधि मैत्री कार्यालयको विशेषता हो तर सरकारी कार्यालयको सूचना प्रविधिको प्रयोग भन्दै कम्युटर, ल्यापटप र १-२ वटा प्रिन्टर फोटोकपि मेसिन खरिद गरी चिठी पत्रहरुलाई कम्प्युटराईज्ड गरिने कार्यालाई सूचना प्रविधिको प्रयोग भनेर भन्ने गरेको पाईन्छ वास्तवमा त्यो चाही कुनै पनि हालतमा होईन । तर हाम्रै मूलुकमा एउटा सामन्य सरकारी कार्यालयको वार्षिक बजेट जति अधिकृत तथा चालु पुँजी नभएका प्राईभेट संघ सस्थाहरुले सूचना प्रविधिको प्रयोग गरेर मनग्य फाईदा कमाउदै छिटो छरितो र व्यवस्थित किसिमले सेवा प्रवाह गरिरहेको कुरा यहाँ जनाई राख्नु पर्दैन भने सरकारी निकायले अहिले सम्म अधिकांश मन्त्रालय र त्यस अन्तरगतका कार्यालयहरुमा पनि लिंक गरेको पाईदैन ।

मिति २०७३ साल चैत्र २१ गतेको कान्तिपुर राष्ट्रिय दैनिका प्रकाशित बिचार

सूचना प्रविधिको प्रयोगको लागि पूर्वाधार नै महत्वपूर्ण कुरा हो । पूर्वाधार भन्नाले विद्युत्त कम्प्युटर प्रिन्टर ईन्टरनेट र संचालन गर्ने जनशक्ति आदी । सरकारले हरेक कार्यालयको वार्षिक कार्यालय संचालन खर्चमा सूचना प्रविधिको लागि धेरै समय पहिले देखि केही रकम छुट्याएको छ तर कार्यालयमा प्रत्येक वर्ष कम्प्युटर खरिद गर्ने केही रकमले वार्षिक रुपमा ईन्टरनेट खरिद गरी ईन्टरनेटको प्रयोगबाट माथिल्लो निकायको वेवसाईट हेर्ने र सामान्य कागजातलाई ईमेलमार्फत संप्रेषण गर्नु र कार्यालय समयमा सामाजिक संजाल प्रयोग गर्नु भन्दा अरु कुनै ठूलो काम गरेको तथा भएको  पाईदैन । के यहि हो हाम्रो सरकारी निकायले प्रयोग गरेको सूचना प्रविधि ? आजको युगको सूचना प्रविधिको प्रयोग भन्नाले मन्त्रालय विभाग लगायत माथिल्लो निकाय देखि तल्लो निकाय एक संजालमा जोडिई त्यसै मार्फत कार्य सम्पादन गर्नु वास्तविक सूचना प्रविधिको प्रयोग हो । तर त्यही हुन सकिरहेको छैन । के कारणले यसको प्रयोगले स्थान ओगटन् सकि रहेको छैन भन्ने तर्फ सबैले सोच्नु पर्ने बेला भएको छ । अब मूलुक संघीयतामा गैसको छ यहाँ संघीयताको प्रमुख उद्देश्य जनतालाई सुविधाको घेरा फराकिलो एकिकृत बनाउने सोचका साथ अगाडि बढिरहेको बेला हामी पुरानै शैलीलाई अबलम्बन गरी चिठी पत्र टाईप र प्रिन्ट जस्ता सामान्य कुरालाई मात्र सूचना प्रविधिसँग जोड्न थाल्यौ भने संघीयतामा जनतालाई सेवा प्रवाह अबश्य कठिन नै हुने छ ।

मिति २०७३ साल चैत्र २१ गतेको नागरिक दैनिकमा प्रकाशि विचार 

हाम्रा सरकारी कार्यालयहरु किन सूचना प्रविधि मैत्री हुन सकिरहेका छैनन त यो हामी सबैको सरोकारको बिषय हो । यसो हुनुमा हाम्रो परम्परागत कर्मचारी प्रशासन र कार्य शैली,  सूचना मैत्री र अध्यावधिक हुन नचाहने र परिचित दक्ष जनशक्तिलाई जिम्मेवारी दिंदा सबैकुरा थाहा पाउछन् भन्ने सोच्ने कार्यालय तथा शाखा प्रमुखहरु यसका कारण हुन् । यसको कारकमा सरकारी संयन्त्र मात्र छैन निजी क्षेत्र,  भौगोलिक अबस्थिति दक्ष जनशक्ति र पर्याप्त आवश्यक पूर्वाधारको कमी पनि हो । हाम्रो देशमा निजी क्षेत्रको सूचना प्रविधिको क्षेत्रमा सक्रिय कम्प्युटर एसोशियसन अफ नेपालले पनि सरकारी निकायलाई सामान बेच्ने भन्दा अरु नविन तथा देशलाई सूचना  प्रविधि मैत्री बनाउने कार्य गर्न सकेको अनुभव र परिणाम देख्न पाईएको छैन । आशा छ मूलुक संघियतामा जादै गर्दा यी कुराहरुलाई अबलम्बन गरी २१ औं शताब्दीको उपलब्धी सूचना प्रविधिलाई भरपूर प्रयोग गरी सेवा प्रवाहलाई चुस्त दुरुस्त र छिटो छरितो बनाउनमा सरोकारवालाहरु लागि परौं नकि सूचना प्रविधिको प्रयोगको नाममा प्रत्येक वर्ष कम्प्युटर खरिद, ईन्टरनेट जडान, तालिम संचालन र सामाजिक संजालको प्रयोगमा मात्र सरकारी रकम खर्च नगरौं । विकसित देशमा जस्तो हरेक कार्यालय र सेवालाई कम्प्युटर संजालमा जोडी सफ्टवेयरको विकास र प्रयोग गरी सेवा प्रवाहमा पद्दतीको अबलम्बन गरौं ।